ដោយៈម៉ាណេត
ភ្នំពេញៈ យោងតាមនិយមន័យ ដែលកំណត់ដោយធនាគារ សម្រាប់ការទូទាត់អន្តរជាតិ (BIS) ប្រព័ន្ធទូទាត់សងប្រាក់ជាសំណុំ នៃឧបករណ៍ទូទាត់ នីតិវិធីធនាគារ និងជាទូទៅរួមមានប្រព័ន្ធផ្ទេរមូលនិធិអន្តរធនាគារ ដែលធានាដល់ចរាចររូបិយវត្ថុ។
ជាធម្មតា ប្រព័ន្ធទូទាត់សងប្រាក់ត្រូវបានគេស្គាល់ថា ជាមធ្យោបាយមួយសម្រាប់ឲ្យអ្នកចូលរួមក្នុងប្រព័ន្ធ ធ្វើការផ្ទេរប្រាក់។ មានន័យថា មានសមាសធាតុជាច្រើនពាក់ព័ន្ធនឹងប្រព័ន្ធទូទាត់សងប្រាក់ ដែលអាចប្រើប្រាស់សម្រាប់ផ្ទេរមូលនិធិ ដើម្បីជម្រះនូវកាតព្វកិច្ចបំណុលដែលកើតចេញពីសកម្មភាពសេដ្ឋកិច្ច រួមមាន
(១) ក្របខ័ណ្ឌច្បាប់និងបទប្បញ្ញត្តិ ដែលចេញដោយអាជ្ញាធរពាក់ព័ន្ធ ជាពិសេសធនាគារកណ្តាល។
(២) គ្រឹះស្ថានដែលចូលរួមក្នុងប្រតិបត្តិការ ប្រព័ន្ធទូទាត់សងប្រាក់ដែលរួមមាន ធនាគារ គ្រឹះស្ថានហិរញ្ញវត្ថុមិនមែនធនាគារ អ្នកផ្តល់សេវាផ្ទេរប្រាក់មិនមែន ធនាគារ ក្រុមហ៊ុនផ្តល់សេវាពាក់ព័ន្ធប្រព័ន្ធ Switch និងសូម្បីតែធនាគារកណ្តាល។
(៣) ឧបករណ៍ទូទាត់សងប្រាក់ និងយន្តការផាត់ទាត់ និងទូទាត់នៅក្នុងប្រព័ន្ធ ដែលត្រូវបានប្រើប្រាស់ សម្រាប់ផ្ទេរមូលនិធិ ដើម្បីជម្រះនូវកាតព្វកិច្ចបំណុល ដែលកើតចេញពីសកម្មភាពសេដ្ឋកិច្ច។
ទោះបីជាការប្រើប្រាស់សាច់ប្រាក់ ក្នុងសេដ្ឋកិច្ចនៅមានកម្រិតខ្ពស់ ក៏ការអភិវឌ្ឍប្រព័ន្ធទូទាត់ត្រូវបានគេមើល ឃើញថាមានការរីកចម្រើនគួរឲ្យកត់សម្គាល់ ក្នុងអំឡុងពេលជាងមួយទសវត្សរ៍នេះ ដោយក្នុងនោះរួមមានការដាក់ឲ្យ ប្រើប្រាស់ឧបករណ៍ទូទាត់ជាក្រដាស និងជាអេឡិចត្រូនិកដោយធនាគារពាណិជ្ជ និងអ្នកដំណើរការតតិយភាគី មួយចំនួន។
មូលប្បទានបត្រ គឺជាឧបករណ៍ទូទាត់ជាក្រដាសតែមួយគត់ ដែលត្រូវបានប្រើសម្រាប់ប្រតិបត្តិការ អន្តរធនាគារ។ ចំណែកឯឧបករណ៍ទូទាត់ជាអេឡិចត្រូនិក រួមមាន បញ្ជាទូទាត់អេឡិចត្រូនិក (ការផ្ទេរឥណទាន ឥណពន្ធផ្ទាល់និងឥណទានផ្ទាល់) ប័ណ្ណឥណទាន ប័ណ្ណឥណពន្ធ ប័ណ្ណអេធីអឹម និងសេវាធនាគារចល័ត ព្រមទាំងការទូទាត់សងប្រាក់ចល័ត ។
ការទូទាត់សងប្រាក់ជាអេឡិចត្រូនិកនៅប្រទេសកម្ពុជា គឺស្ថិតក្នុងដំណាក់កាលដំបូងនៅឡើយ ប៉ុន្តែមានការអភិវឌ្ឍយ៉ាងឆាប់រហ័ស ជាពិសេសសេវាធនាគារតាមអ៊ីនធឺណែត ឬសេវាធនាគារចល័ត និងសេវាទូទាត់សងប្រាក់ចល័ត ។
ក្រៅពីនេះចំនួនម៉ាស៊ីនអេធីអឹមនិង POS ក៏បន្តកើនឡើងគួរឲ្យកត់សម្គាល់ ដែលបង្ហាញពី កំណើនប្រជាប្រិយភាព លើប្រតិបត្តិការទូទាត់សងប្រាក់ជាអេឡិចត្រូនិក ។ ទន្ទឹមនេះ មានធនាគារនិងស្ថាប័នហិរញ្ញវត្ថុមួយចំនួន បានផ្តល់នូវមធ្យោបាយទូទាត់សងប្រាក់ផ្សេងៗដល់អតិថិជន តាមរយៈការដាក់ឲ្យប្រើប្រាស់សេវាធនាគារ តាមអ៊ីនធឺណែត និងសេវាទូទាត់សងប្រាក់ចល័ត។
ដើម្បីឆ្លើយតបទៅនឹងការរីកចម្រើននៃទីផ្សារ ធនាគារជាតិនៃកម្ពុជាបានអភិវឌ្ឍប្រព័ន្ធទូទាត់សងប្រាក់ជាច្រើនដំណាក់កាល ដូចខាងក្រោម ៖
– នៅខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០០៨ ធនាគារជាតិនៃកម្ពុជា បានចេញផ្សាយប្រកាសស្តីពីមូលប្បទានបត្រស្តង់ដារ ដើម្បីឲ្យមូលប្បទានបត្រទាំងអស់ ដែលប្រើប្រាស់ក្នុងប្រព័ន្ធធនាគារមានលក្ខណៈស្តង់ដាររួមមួយ ធានាឲ្យការទូទាត់ និងផាត់ទាត់អន្តរធនាគារប្រព្រឹត្តទៅដោយរលូន និងមានប្រសិទ្ធភាព។
– នៅឆ្នាំ ២០០៩ ប្រព័ន្ធផាត់ទាត់ជាតិបណ្តោះអាសន្ន (Interim Solution) សម្រាប់សភាផាត់ទាត់ជាតិត្រូវបានដាក់ឲ្យប្រើ ដើម្បីសម្រួលការបញ្ជូនទិន្នន័យឲ្យបានកាន់តែឆាប់រហ័ស និងមានសុវត្ថិភាព។ លើសពីនេះ មធ្យោបាយនេះក៏បានផ្តល់នូវអត្ថប្រយោជន៍យ៉ាងច្រើន ដល់ធនាគារជាសមាជិកសភាផាត់ទាត់ទាំងអស់ ដោយពួកគេអាចទាញយកទិន្នន័យអេឡិចត្រូនិក (electronic output file) ពីប្រព័ន្ធនៅក្នុងថ្ងៃដោយមិនចាំបាច់វាយ បញ្ចូលព័ត៌មានសាឡើងវិញ ។
– នៅចុងឆ្នាំ ២០១២ ធនាគារជាតិនៃកម្ពុជា បានប្រកាសដាក់ឲ្យប្រើនូវប្រព័ន្ធផាត់ទាត់ជាតិ ដែលត្រូវបានប្រើប្រាស់ ដើម្បីទូទាត់មូលប្បទានបត្រ និងបញ្ជាទូទាត់ជាអេឡិចត្រូនិកបានកាន់តែឆាប់រហ័ស និងងាយស្រួល ។
បច្ចុប្បន្ននេះ ធនាគារជាតិនៃកម្ពុជាកំពុងសិក្សាលើការអភិវឌ្ឍប្រព័ន្ធ National Shared Switch ដែលជាប្រព័ន្ធរួមបញ្ចូលគ្នាមួយដើម្បីសម្រួល ដល់ការទូទាត់សងប្រាក់ជាអេឡិចត្រូនិក ដូចជា ការដកសាច់ប្រាក់តាមរយៈ ម៉ាស៊ីនATM ការទូទាត់សងប្រាក់ដោយម៉ាស៊ីន POS និងការទូទាត់សងប្រាក់ចល័តនិងតាមរយៈអ៊ីនធឺណែត ក្នុងគោលបំណងដើម្បីលើកកម្ពស់ប្រសិទ្ធភាព នៃសេវាទូទាត់សងប្រាក់ និងឆ្លើយតបទៅនឹងតម្រូវការនៃការធ្វើ សមាហរណកម្មហិរញ្ញវត្ថុអាស៊ាននៅក្នុងឆ្នាំ ២០១៥ ។
សម្រាប់ទិសដៅនាពេលអនាគត ប្រព័ន្ធទូទាត់ដុលភ្លាមៗ (RTGS) នឹងអាចត្រូវបានបង្កើតឡើង ក្នុងរយៈពេលវែងនៅពេលដែលមានតម្រូវការទីផ្សារ៕
